Health literature, stories and issues

भुइँमान्छेको पनि अस्पताल: गङालाल अस्पताल । केही वर्ष अगाडि मलाई लाग्थ्यो समयमा उपचार पाउनु भाग्य हो । तर अचेल बुझ्दैछु कि समयमा उपचार प्रदान गर्नु कुनै पनि अस्पतालको क्षमता हो । त्यो संस्थाको कला हो । त्यहाँको नेतृत्वको कार्यकुशलता हो । अन्तत: कुनै पनि संस्थाको कुशल कार्यसम्पादनले सेवा प्रवाहको गुणस्तर निर्धारण गर्ने गर्छ । एक दिनको कुरा हो म एक जना बिरामीको लागि गङालाल अस्पतालको एमर्जेन्सी पुग्छु । त्यहाँ घटित दृश्य मलाई रोचक लाग्छ ।  सहिदको नामबाट राखिएको यो अस्पतालको प्रारम्भिक अनुभवले नै निकै जनप्रेमी प्रतीत भयो । सहिदको नामको पनि सम्मान भएको महसुस गरेँ । सहिदको एउटा सपना भनेको हरेक भुइँमान्छेले पनि समान गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा प्राप्त गरोस् भन्ने पक्कै हुन्छ । सो कुराको एउटा उदाहरण गङालाल अस्पताल रहेछ। कल्पना गर्नुहोस् तपाईँ  कसैलाई चिन्नुभएको छैन । तपाइँ एउटा ग्रामीण परिवेशको भुइँमान्छे हो । नेताहरुको संगत छैन । कोही पनि सानो वा ठूलो ओहदाको डाक्टरलाई चिन्नुहुन्न । कसैलाई भनसुन गर्ने ल्याकत छैन । तपाइँ निकै सामान्य मान्छे हो । यो देशको नागरिक हो । चुनावमा खोजिने फगत ...

ब्रह्मजीलाई फुर्सद हुँदा  ।  कुनै कुराले असाध्यै  मन खाँदा त्यो प्राप्त गर्ने हुटहुटि सबैलाई जाग्दो होला । उदाहरणका लागि मलाई दर्शनशास्त्रका पुस्तकहरुले निकै मन खाने गर्छन्। अध्यात्मिक चिन्तनको बहसमा सहभागी हुन मेरो मन एकाएक उनीप्रति आफै लम्किन्छ ।  कुनै पुस्तक, स्थान , कार्यक्रम , वस्तु आदिले मन खाँदा ती कुरालाई प्राप्त गर्ने हरसम्भव प्रयास गरिन्छ । ती सामान्य लाग्ने चिजहरुको प्राप्त गर्न सफल नहुँदा त मन खिन्न हुन्छ भने जीवन यात्रामा  कोही मन खाएको व्यक्ति आफूसँग हुँदैन भनेर महसुस हुँदा कति छट्पटी हुन्छ होला है ! त्यसमा पनि भित्रबाट नै चिताएको विशेष प्रेमभावना प्रस्फुटन गर्ने साथीले मन चोरेर लैजाँदा कस्ता  मीठा भाव प्रस्फुरण हुन्छन् होला ? तर मिलन नहुँदै छुट्टिनु पर्ने बाध्यता भोग्ने दु:खी मनहरु सार्है पिर्छन् होला है ? जीवनको कुनै समयमा यी प्रश्नका झटारोको पात्र आफै नै बन्नुपर्ने दिन आउँदा मनको भाव छताछुल्ल पोखिनु स्वभाविक नै हो । दुर्लभै पग्लिने आफ्नै मन आज पग्लिँदा आफ्नै मनप्रति नमन छ मेरो । भाग्यमानीलाई मात्रै कुनै  मनोवादविना आफ्नो ...

साँच्चै मेरो मुटु कमजोर भएको हो, बाबु !! डा शम्भु खनाल मनुष्यको इहलिला यही संसारमा खेल्दै रम्दै भुल्दै समाप्त हुन्छ । दौडधुप जीवनको पर्याय नै बनेको छ । दौडधुप गर्न मन नलाग्ने भनेको एउटा अदालत होला । त्यसपछि त अस्पताल नै हुनपर्छ । आस्चर्यजनक कुरा के हो भन्दा धाउन नपर्दासम्म सबैजनालाई आफू अजर अम्मर नै लाग्छ। सबैलाई धाउन मन नलाग्ने अस्पतालमा भने अस्पतालका कर्मचारी सधैं जानपर्छ । ती अजर अम्मर मनुष्यका कथा व्यथा सबै देखिन्छ, बुझिन्छ । बानी नै पर्छ । एमर्जेन्सीमा मुटुको समस्या भएर आउने बिरामी हेर्दा हेर्दा आफ्नो सपनामा पनि मुटुको स्पन्दन देख्नु कुनै नौलो कुरा होइन । एक दिनको कुरा हो एमर्जेन्सीमा "इको " गर्ने प्रयास गरिरहेको थिएँ । एक जना बाजे पस्चिम नेपालबाट आएका रहेछन् । उमेर अन्दाजी ७० वर्षको हुनपर्छ ।  उमेरले भन्दापनि परिश्रमले खारिएका ती बाजेको दशकौँ इतिहास बोकेको इस्टकोटले ग्रामिण भेगको सम्पन्नता झल्काउँथ्यो। उनका खोपिल्टा परेका गालाले जीवनमा भरपेट खान नपाएको अभावको खाडल देखाउँथ्यो । उनको खुम्चिएका निधारले आफ्नो जिम्मेवारीको चिन्ताका रेखाहरु देखाउँथ्यो । उनको शिरमा अडिन गार...

नेपाल पूर्वको यात्रा , सिकाउँछ पाठ धेरै । खण्ड   "क"   यात्रा पृष्ठभूमि यात्रा एउटा आफैलाई चिन्ने मौका हो। अरुलाई चिन्ने अवसर पनि हो। यात्रामा आफ्नो आशाअनुसार र आफ्नो अनुकूलको वातावरण नहुन सक्छ । कहिले सजिलो यात्रा हुन्छ त कहिले कठिन यात्रा हुन्छ । हरेक अवस्थामा आफूलाई अनुकूल बनाउने प्रशिक्षण पनि यात्राले प्रदान गर्छ । हामी यात्रा गर्न शौखिन हुनाले धेरै जना साथीहरु मिलेर जाने सल्लाह हुँदाहुँदै पनि कारणवश सबैको समय अनुकुल पर्दैन । त्यसैले भाइटिकाको अर्को दिन विहान हामी दुई जना (म र मेरी पत्नी सविता)  सल्लाह गरेर एकाएक निस्किन्छौँ  पूर्व नेपालको  यात्रामा । बुटवलबाट विर्तामोडसम्मको कटु यात्रा । वीरगन्जभन्दा उता कहिल्यै गएको थिइन । दिउँसो ३ बजेको काँकरभिट्टाको बसमा चढेर अर्को दिन बिहान १० बजे विर्तामोड उत्रिन्छौँ । सोचेको भन्दा गाडीले ढिलो पुर्याएको पक्कै हो । धन्य हाम्रो विकासोन्मुख सडकनिर्माणलाई !! हामीलाई विर्तामोडबाट उत्तर पर्ने ताप्लेजुङ जिल्लास्थित पाथिभरा मन्दिरको दर्शन गर्ने हेतुले गाडी खोज्छौँ । तर ताप्लेजुङ जाने गाडीको टिकेट बिहान ९ बजेसम्म मात्रै हुने र...

अन्नपूर्ण बेस क्याम्पको यात्रा आत्मसन्तुष्टि वा अहम् सन्तुष्टि !! ( यो एउटा यात्रा अनुभव मात्रै हो । पट्यार लागेमा क्षमाप्रार्थी छु ।) प्रारम्भ : शरद रितु निकै मनोरम रितु हुन्छ । न धेरै गर्मी न धेरै जाडो । चाडपर्वको मौसम । दशैँ तिहार छठ पर्वको मौसम । सबैको विदा आदि पर्ने मौसम । अस्पतालको दैनिकीबाट टाढा हुन खोज्ने मनहरु मिल्न पुग्दा यात्राको तय हुने गर्छ। यसपटक पनि अचानक अन्नपूर्ण बेस क्याम्पको यात्रा तय हुन्छ । र झिनोमसिनो तयारी गरेर यात्राको लागि ६ जना निस्किन्छौँ । त्यसमाथि म तीन वर्ष फेरि डि एम कार्डियोलोजीको बन्धनमा घोडाजस्तै दौडिन पर्ने निकट भविष्य सम्झिएर घुम्ने इच्छा पूरा गर्नु पनि थियो । बुटवलबाट २ बजे निस्किएर पोखरा साँझ बस्ने गरी निस्किने भनेको हिँड्दा नै ४:३० बज्छ । इलेक्ट्रिक गाडीलाई चार्ज गर्न ढिला भएकोले समयमा हिंड्न नसकेको भन्दै थिए ड्राइभरले । सोही गाडीलाई पुनः स्याङ्जामा चार्जिङ गर्नुपर्ने रहेछ । यसो विचार गर्दा सार्वजनिक एलेक्ट्रिक गाडी प्रयोग गर्ने चार्जिङ स्टेसन आदिको  संरचनाको विकास अझै भइसकेको देखिन्न । त्यसैले मलाइ भने जाती लागेन । यात्रा प्रारम्भ ( प...

चिकित्सा पेशाको कुन्डली । भाग्य वा मिहिनेत वा सक्षमता ? चिकित्सक हुनभन्दा पहिले सो चिकित्सक एउटा व्यक्ति हो । साधारण मानव हो । जसका आफ्ना इच्छा र आकांक्षा हुन्छन् । मन पनि हुन्छ । सोचाइ विचार सबै हुन्छ । चिकित्सकीय पेशालाई स्कुलमा निकै उच्च मुल्यांकनका साथ पढाइने गरिन्छ । ठूलो बनेपछि डाक्टर इन्जिनियर बन्नुपर्छ भन्दै रटाइन्छ ।   जसको निरन्तरता कलेज पढ्ने समयमा पनि गरिन्छ । जुन कुराको दृश्य पुतलीसडकमा देख्न सकिन्छ । पढाइमा अब्बल मानिने सबै विद्यार्थीको ध्यान केवल मेडिकल शिक्षा प्रवेश गर्नेमा रहन्छ । जुन मेरो पनि थियो ।  त्यो समयमा केवल पढाइमा मात्रै ध्यान केन्द्रित हुन्छ । विस्व जगतमा उठ्ने चिकित्सकिय पेशाका तमाम प्रश्नहरु फगत आलोचना र नकारात्मक चिन्तनबाट उब्जिएका विषयवस्तु हुन् जस्तो लाग्छ  । आफ्नो दैनिकीलाई प्रत्यक्ष प्रभावित नपार्ने घटनाहरुलाई चासो दिने गरिन्न । जस्तै कतै पुल भत्कियो भन्ने समाचारलाई कति महत्वका साथ लिने गरिन्छ भन्ने कुराले आफुलाई  प्रत्यक्ष असर पर्नुपर्यो वा साँच्चै चिन्तित स्वभावको व्यक्ति हुन पर्छ । त्यस्तै चिकित्सकिय विषय पढ्ने ध्याउन्न भए...

डा नन्दुले सुल्झाएको गार्सिनियाको रहस्य ।  । प्यारा टिक टक तथा सोसल मिडिया  स्टार साथीहरु । तपाईंलाई धेरै जनाले आफ्नो आदर्श मान्नुहुन्छ । धेरै जनाले विस्वास गर्नुहुन्छ । तर त्यो विस्वासले व्यक्तिको जीवन सकारात्मक परिवर्तन गर्नुपर्ने हुन्छ । कुनै पनि कुराको प्रचार गर्दा सो कुराको सम्पूर्ण ज्ञान लिएर मात्रै गर्नु उत्तम हुन्छ । तर हामी सबैजना अध्ययन भन्दा पनि गफ र लहै लहैमा बढी बहकिएको महसुस हुन्छ । हुन त असल कुराहरु समाजमा सजिलै  फैलिँदैनन् । केवल नकारात्मक कुराहरुप्रती  आकर्षण बढी हुन्छ । मैले लेख्न गइरहेको विषय अन्त्यसम्म पढ्न सक्नुभयो भने सायद तपाइँ फरक किसिमको व्यक्तित्व हुनुहुन्छ । अध्ययनलाई रुचाउनुहुन्छ । अचेल धेरै जनालाई दुब्लाउन मन लागेको छ । तौल बढ्नु खानपिनको समस्या हो । खाने समयमा आँखा नदेखिकन अधिक कार्बोहाइड्रेट खाने तर ज्यान चाहिँ "स्लिम " चाहिने ? यो चाहिँ कल्पनामा मात्रै हुन्छ ।एक पटक ज्यानमा बोसो ( Fat) जमिसकेपछि त्यो Fat cells बाट टुक्रेर हट्न निकै गार्हो हुने हुनाले समयमै व्यायाम र खानपिनको सन्तुलन मिलाउन पर्ने हुन्छ । मोटोपन घटाउनको लागि व्यक्...