Health literature, stories and issues

Posts

चिकित्सा पेशामा किन कम हुनुपर्ने आकर्षण ?

- January 07, 2024

चिकित्सक हुनभन्दा पहिले सो चिकित्सक एउटा व्यक्ती हो । साधारण मानव हो । जसका आफ्ना इच्छा र आकान्क्षा हुन्छन् । मन पनि हुन्छ । सोचाइ विचार सबै हुन्छ । चिकित्सकीय पेशालाई स्कुलमा निकै उच्च मुल्यांकनका साथ पढाइने गरिन्छ । ठूलो बनेपछि डाक्टर इन्जिनियर बन्नुपर्छ भन्दै रटाइन्छ । जसको निरन्तरता कलेज पढ्ने समयमा पनि गरिन्छ । जुन कुराको दृश्य पुतलीसडकमा देख्न सकिन्छ । पढाइमा अब्बल मानिने सबै विद्यार्थीको ध्यान केवल मेडिकल शिक्षा प्रवेश गर्नेमा रहन्छ । जुन मेरो पनि थियो । त्यो समयमा केवल पढाइमा मात्रै ध्यान केन्द्रित हुन्छ । विस्व जगतमा उठ्ने चिकित्सकिय पेशाका तमाम प्रश्नहरु फगत आलोचना र नकारात्मक चिन्तनबाट उब्जिएका विषयवस्तु हुन् जस्तो लाग्छ । आफ्नो दैनिकीलाई प्रत्यक्ष प्रभावित नपार्ने घटनाहरुलाई चासो दिने गरिन्न । जस्तै कतै पुल भत्कियो भन्ने समाचारलाई कति महत्वका साथ लिने गरिन्छ भन्ने कुराले आफुलाई प्रत्यक्ष असर पर्नुपर्यो वा साँच्चै चिन्तित स्वभावको व्यक्ति हुन पर्छ । त्यस्तै चिकित्सकिय विषय पढ्ने ध्याउन्न भएको ठिटा ठिटिले चिकित्सकमाथी हुने दुर्वव्यवहार , न्यून पारिश्रमिक आदि कुरा फगत झु

मृगौला रोगको एउटा गोठालो यात्रा

- December 27, 2023

मृगौला रोगको एउटा गोठालो यात्रा । मनुष्य जीवनको सार उद्देस्य बाँच्नु मात्रै हो वा कर्तव्य निर्वाह गर्नु हो ? सन्तुष्टिको मुल स्रोत कहाँ हुन्छ ? व्यक्तिको कुन अहम् पूरा भएपस्चात भागिरहने मन चङ्गा हुने हो ? त्यसैले त भनिन्छ, सन्तुष्टिको सिमा रेखा हुँदैन। त्यो रेखा मनले कोर्ने रेखा हो । लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालको गेटमा एक जना अधबैंसे महिला थिलथिलिएको व्हिल चियरमा बसेका आफ्ना थलिएका श्रीमानलाई हतारहतार गर्दै भित्र प्रवेश गर्दै छिन् । त्यो दृश्यमा मेरा आँखा उनको च्यातिन लागेको चप्पल , रौनक हराएको चेहरा र उमेर नहुँदै जीर्ण भएका श्रीमानमा पर्छ । उनको शरीर भर्खरै अगेनाको खारानीले धोइसिएको जस्तो देखिन्छ । ती दम्पतीको यात्रा डायलाइसिस भवनतिर हुनपर्छ भनेर अनुमान लगाउन सकिन्छ । स्पष्ट हुनका लागि मैले सोध्छु , " आमा ,कता जान लाग्नुभएको ? " उनले भन्छिन् , " डैलाइसिस गर्ने पालो हो। समय कटेपछी पाइन्न । अबेर भयो। " उनको पछि पछि हिँड्दै गर्दा मान्छेको बाँच्ने इच्छा र सम्भावित मृत्युुमा हुने सङ्घर्ष पनि साथमा हिँडेको आभास हुन्छ । मैले सोध्छु ," कहिलेबाट हो ? "

भारत यात्राको एक झल्को , सिक्नु छ धेरै ।।

- October 23, 2023

भारत यात्राको एक झल्को मात्रै , सिक्नु छ धेरै ।। सधैं चिकित्सकमात्रै भएर कति बस्नु भनेर एकाएक घुम्ने योजनामा सामेल हुन पुग्छौं हामी । केही समय बिरामी भन्दा पर, अस्पताल भन्दा पर , आफ्नो वासस्थानभन्दा कतै पर । कसैले आफुलाई नचिन्ने स्थानमा भ्रमण गर्नु आफ्नो मनको नजिक हुनु हो । सबैबाट पर तर आफैं भित्र नजिक । यो नितान्त एउटा यात्राको वर्णन हो सम्झनाको लागि । धैर्यता र समयको अभावमा यस कथामा प्रवेश नगर्नुहोला । Bored भएमा कुनै क्षतिपूर्तिको व्यवस्था भने छैन । घुम्ने ठाउँको एकीन नहुनाले राम्रोसँग तयारी गर्ने कुरा पनि भएन । विदा पनि मिलाउन पर्यो । कता जाने भन्दाभन्दै भारतको जयपुर , दिल्ली र आग्रा जाने कुरामा निचोड बन्यो । विदेशको नामामा भारतको सुनौलीमात्रै पुगेको मलाई त उत्साह हुने नै भयो । हाम्रो टिममा सबैलाई यी स्थानहरु नयाँ नै हुनाले घुम्न जान सजिलो भयो । तीन जोडी गरेर हामी ६ जना जाने पक्का नै भयो । त्यसमा हिरामणीलाई जाने इच्छा हुँदाहुँदै पनि अझै विवाहित बन्धनमा नबाधिसकेकोले एक्लो हुने हो कि भनेर दुबिधामा थिए । तर अघिल्लो दिन नै निर्णय गरेर हामीसँग जाने कुरामा मन फिरेछ । त्यही सुखद सम

पहुँच के हो - दुरी वा चेतना ?

- July 01, 2023

पहुँच के हो - दुरी वा चेतना ? के दुरी नै हो त पहुँच नहुनुको समस्या ? एउटै घरभित्र बस्ने व्यक्तिहरुमा दुरी कम त हुन्छ , तर आत्मीयताले कोशौँ टाढा हुन सक्छ । व्यक्तिको घर दैलो आँगनमा स्वास्थ्य संस्था हुन त सक्छ तर उसैलाई ठूलो समस्याग्रस्त रोग लाग्न सक्छ । दुर्गमता भौगोलिक मात्रै हुँदैन । व्यक्तिको चेतनाले पनि सेवालाई दुर्गम बनाउने गर्छ । जहाँ चेतनाको कमी हुन्छ त्यहाँ सेवाप्रवाहले मात्रै कार्य पुर्ण हुँदैन । सेवा लिन पनि चेतनाको आवस्यकता हुन्छ । झट्ट हेर्दा १०-१२ वर्षकी , ज्यान मोटाएको , गोलो अनुहार, फुक्क फुलेको पेट भएकी छोरीलाई उसकी आमाले पिठ्युँमा बोकेर ओ पि डि प्रवेश गर्छिन् । टुलमा राख्छिन् । बच्चाको ओ पि डि मा जानुपर्नेलाई झुक्केर फेरि यता ल्याएछन् भनेर टिकेटमा नाम र उमेर हेर्छु । तीन पटक त्यो नानीलाई र कार्डमा लेखेको विवरण तुलना गर्न खोज्छु । पत्याउन गार्हो हुन्छ । किन्चित पत्यार नै लाग्दैन , ती आमाले आफ्नी २४ वर्षकी छोरीलाई अस्पताल ल्याएकी हुन् भनेर । उनको बालपन कहिले आयो र कहिले सकियो !! उनको किशोरावस्था कहिले फक्रियो र कहिले जवान भइन् !! उनका साथीहरु वयस्क छन् कि बालक छन्

कापुचे यात्रा ।

- October 30, 2022

कापुचे यात्रा । एउटा यात्राको सफलतापछि अर्को यात्राको सुरुवात हुन्छ । प्रेरणाको श्रोत बन्दछ । कमी कमजोरी केलाउदै जाने मौका प्राप्त हुन्छ । यात्रा ज्ञान अर्थात् ट्रेक ज्ञान खारिँदै जान्छ । एक पछि अर्को यात्राको लागि पुर्व तयारी बढ्दै जान्छ । जीवन पनि एउटा यात्रा हो । गन्तव्य महत्वपूर्ण हो कि यात्रा भन्ने आफ्नै वहस हुन सक्छ । तर खुसी भनेको यात्रा हो । गन्तव्य भने हैन । किनभने यात्राको शुद्धता र कठिनताले लक्ष्यप्राप्तिमा आनन्दको खुसीको उर्जा प्रवाह गर्दछ । व्यस्तताले घेरिएका व्यक्तिले वर्षको एक पटक नयाँ स्थानको भ्रमण गर्नु उत्तम हुन्छ । नयाँपन सबैलाई मन पर्छ। नयाँ लुगा लगाउँदा मन खुसी भएजस्तै हो । १ . प्रारम्भ एक पटक हिँडिसकेको बाटो पुनः दोहोर्याउन धेरैलाई मज्जा लाग्दैन । त्यो हिँडाइको कष्ट पुनः लिए पनि गन्तव्य पहिले नै थाह हुने हुँदा खल्लो हुन्छ । सस्पेन्स फिल्मको कहानी पहिले नै थाह पाउदाजस्तै । विभिन्न ट्रेकका बाटोहरु सुझावमा आएपनि समूहमा कोहि पनि नगएको ठाउँ कापुचेको लागि सहमति जुट्छ । कारण: छोटो, मध्यम कष्टपुर्ण, ऐतिहासिक गुरुङ गाउँको भ्रमण तथा प्राकृतिक सुन्दरताले भरिपुर्ण यात्

डेङुमा सेतो रगतको त्रास ! कत्तिको जायज छ त ?

- August 27, 2022

सेतो रगतको त्रास ! कत्तिको जायज छ त ? एक जना अन्दाजी ७० वर्षका बुवा हस्याङ्फस्याङ गर्दै दौडिँदै देख्छु । उनको दौड ब्लड बैंकतिर रहेछ । कुरा बुझ्दा उनका नातिलाई डेङु भएको रहेछ । डेङुले सेतो रगत घटाएकोले तुरुन्त सेतो रगत( platelet) उपलब्ध गर्नुपर्ने भनेर अस्पतालबाट भनिएको रहेछ । सेतो रगत कम भए रगत बगेर ज्यान जान सक्छ भनेर बुवा धेरै नै आत्तिनुभएको रहेछ । उनको नातिको सेतो रगतको मात्रा ३५००० / क्यु. मि.मि. रहेछ । ती बुवामा जुन किसिमको आत्तुरी थियो, त्यो आत्तुरी पैदा हुनु नै राम्रो कुरा हैन । बुझाइको कमी हो वा ज्ञानको कमी हो, त्यसरी व्यक्ति हतास मात्रै हुन्छ । अनावस्यक सेतो रगतको खपतले वास्तवमा चाहिने व्यक्तिलाई चाहिएको वखतमा मद्दत गर्न नसकिने हुनसक्छ । यसबारेमा तथ्य के हो त भनेर दुई चार शब्द नलेखी म बस्न सकिन । अहिले बुटवल क्षेत्रमा एउटा त्रास व्याप्त देखिन्छ । सेतो रगतको त्रास । अर्थात् Platelet भन्ने रगतमा पाइने तत्व घट्ने त्रास । किनभने डेङुको प्रकोपले यो क्षेत्र आक्रान्त पारेको छ । ज्वरो आउने, टाउको दुख्ने, आखाका गेडि दुख्ने , जिउ दुख्ने लक्षण देखिएको खण्डमा डेङुको सहज अनुमान लगाउन

कालो चस्मा र उनी ।

- August 04, 2022

कालो चस्मा पछाडी लुकेका नयन । स्वभावले नै नयन चलायमान हुन्छन् । निकै लोभी हुन्छन् । आकर्षक हुन्छन् । कसैका नयन चिम्सा हुन्छन् । कता खोपिल्टामा हराएका जस्ता । भनिन्छ आँखा भित्री शरीरको ढोका हो । आँखाभित्रको पर्दाको परिवर्तनले शरिरको रोग थाहा हुन्छ । जस्तै रक्तचाप । मधुमेह । त्यो त चिकित्सकिय कुरा भए । नयनमा मान्छेको भाव झल्किन्छ । निराशा । खुसी । आशा । कौतुहलता आदि । प्रसङ्ग एउटा बिहेको दिन । कहिल्यै कालो चस्मा नलगाउने भएपनि त्यो दिन कालो चस्मा लगाएको थिएँ । कालो चस्माले नयनहरुलाई शितलता प्रदान गर्ने रहेछ । त्यसबाट हेर्दा नयनहरु जता नाचे पनि कसैले थाहा नपाउने हुनाले बडो फाइदाजनक लाग्यो । बिहेको दिनमा पनि कालो चस्मा लगाउनुको प्रयोजन त्यही नै थियो । सबैको ध्यानको केन्द्रविन्दु हुँदा अप्ठेरो लाग्ने हुनाले सहज हुन मद्दत गर्छ । आँखामा देखिने भाव पनि सजिलै लुकाउन सकिन्छ । एउटा कुनामा बसेर पार्टी प्यालेसको पुर्ण अवलोकन गर्दा विभिन्न दृश्य देख्न पाइन्छ । बेहुला वेहुलीको बन्धन गर्ने कर्मकाण्ड एकतर्फ चलिरहेको हुन्छ । पण्डित पनि हतार हतार गर्दै मन्त्र उच्चारण गरिरहेका हुन्छन् । हलमा कसैले आइ

Search This Blog